Inleiding tot spatiëring.

Ontdek de typografische kunst van spatiëring.

Bij ontwerpen komen allerlei concepten op detailniveau kijken die belangrijker zijn dan de eenvoud in eerste instantie suggereert. Spatiëring is een goed voorbeeld daarvan. Als je spatiëring goed gebruikt, kan het een krachtig hulpmiddel zijn om de esthetiek en boodschap te beïnvloeden met het lettertype. Het is een hulpmiddel dat de gemiddelde lezer niet opvalt als je het goed gebruikt.

"Pas als je er goed naar kijkt, zie je dat de letters veel meer in zich hebben dan je voor mogelijk hield", zegt ontwerper Madeline DeCotes.

Wat is spatiëring?

Spatiëring is de afstand tussen afzonderlijke letters of tekens. In tegenstelling tot tracking, waarmee de afstand tussen letters van een heel woord wordt aangepast in gelijke stappen, heeft spatiëring betrekking op de vormgeving van de tekst om een leesbare tekst te krijgen die visueel aantrekkelijk is. Hoewel lettertypeontwerpers rekening houden met de ruimte rondom elke letter en soms rondom letterparen, heeft deze ruimte niet in elke situatie het gewenste effect. Dat geldt met name als je een lettertype gebruikt op een manier die de ontwerper niet heeft voorzien. Op dat moment kun je handmatige tekenspatiëring toepassen. Omdat schoonheid een kwestie van smaak is, wordt spatiëring altijd weer anders gedaan.

"Spatiëring is een volledig subjectieve kunstvorm", vertelt DeCotes. "De ontwerper moet de ruimte tussen elke letter in een woord bekijken en zich afvragen, 'Is dat voldoende ruimte? Is het niet te veel? Staan de letters te dicht op elkaar?'"

Bepalen wanneer je spatiëring gebruikt.

Er zijn verschillende situaties waarin het beter is om handmatige spatiëring te gebruiken. Tekst die er goed uitziet met kleinere tekengroottes, bijvoorbeeld in een alinea op een magazinepagina, kan er slecht uitzien op grotere formaten, bijvoorbeeld in een artikelkop of op een billboard. Dat komt doordat er voor de leesbaarheid meer ruimte rondom letters nodig is op kleinere tekstgroottes. Als je de tekstgrootte vergroot zonder handmatig de afstand tussen de tekens te verminderen, zal het resultaat tegenvallen.

Logo's zijn een ander voorbeeld waarin de automatische spatiëring van een lettertype ontoereikend kan zijn. Bij het ontwerpen van een logo moet je de spatiëring in beschouwing nemen voor allerlei toepassingen — borden, websites, bekers en potloden zijn voorbeelden van de mogelijkheden — en een goede ontwerper zal de spatiëring bepalen met deze toepassingen in gedachten.

"Als je geen ontwerper bent, denk je daar niet direct aan", zegt DeCotes. "Mensen realiseren zich niet dat er veel zorg aan de spatiëring van koppen is besteed als ze grote teksten zien op een poster, een billboard of een website."

Lettertypen die gratis worden gedownload vanaf internet kunnen problematisch zijn voor ontwerpers, omdat de standaardspatiëring (vaak metrische spatiëring genoemd) niet professioneel is ingesteld. Ontwerper Nick Escobar merkt op dat gratis lettertypen doorgaans worden gemaakt door amateurs. "De spatiëring is vaak erg slecht, zodat je deze handmatig moet aanpassen."

Escobar geeft de volgende stelregel: "Als het lettertype beter is getekend en de maker meer ervaring heeft, hoef je de spatiëring minder vaak aan te passen."

Manieren om te spelen met spatiëring.

Het gebrek aan regels voor spatiëring vormt een groot voordeel voor ontwerpers die op een creatievere manier werken met tekst, zoals bij logo-ontwerp of redactioneel werk. Bij deze media biedt spatiëring een manier om de vormgeving en toon van je ontwerp te beïnvloeden.

"Als je leuke energieke vormen in je logo wilt opnemen, kun je experimenteren met de spatiëring en kijken hoe de lettervormen op elkaar inwerken", vertelt ontwerper Jimmy Presler. Hij geeft het voorbeeld van het FedEx-logo, met de verborgen pijl die wordt gevormd door de negatieve ruimte tussen de letters.

DeCotes noemt Nike als een ander voorbeeld van doelbewuste spatiëring. "Als je de klassieke 'Just Do It'-advertenties bekijkt, zie je dat de letters zo dicht op elkaar staan dat het duidelijk geen standaardlettertype betreft. Maar als de afstand groter was, zou het effect niet zo scherp en krachtig zijn."

De slotsom? Profiteer van de flexibiliteit die spatiëring je biedt. Als je creatief aan de slag gaat, kun je nieuwe manieren vinden om de look and feel en zelfs de betekenis van je tekst te beïnvloeden.

"Of de spatiëring nu krap of ruim, luchtig of comfortabel is, je brengt een ander gevoel over, net als wanneer je luistert naar punkrock, een jazznummer of klassieke muziek", verklaart Presler.

Nog een paar tips voor spatiëring.

Hoewel spatiëring subjectief is, kun je deze tips van de professionals volgen om je vaardigheden te verbeteren.

1. Deel het op in stukken: Je krijgt er een scherper oog voor als je maar met twee letters tegelijk werkt. Door je te richten op de spatiëring van letterparen, zie je eenvoudiger waar aanpassingen nodig zijn.

2. Vraag om feedback van anderen: Het is moeilijk om je eigen fouten te zien, vooral als je net begint. "Als je er net aan begint, moet je er anderen naar laten kijken", adviseert Escobar.

3. Neem afstand van je werk: Ongeacht je ervaring is het cruciaal om afstand te nemen van je werk. "Het is een valkuil die je moet vermijden, omdat je er vaak helemaal induikt om te zorgen dat alles perfect is", zegt Presler. "Werk eraan en neem er dan even afstand van."

4. Druk het af: Een andere goede manier om een frisse blik te krijgen is het afdrukken van je werk. "Als je iets op verschillende formaten afdrukt, zie je sneller waar je de spatiëring mogelijk moet aanpassen", verklaart Presler.

5. Onthoud veelvoorkomende problemen: Bepaalde lettercombinaties – bijvoorbeeld letterparen met diagonale armen of benen zoals de A of V — moeten vaak worden aangepast. Hoofdletters gevolgd door kleine letters kunnen ook problematisch zijn bij de spatiëring van letterparen. "De eerste letter na een hoofdletter moet vaak worden aangepast, vooral bij een schreeflettertype", aldus ontwerper Robin Casey.

6. Oefen: Kern Type, een spatiëringsspel om te oefenen met letterafstanden, biedt een geweldige manier om direct feedback te krijgen, terwijl je met tutorials kennis kunt opdoen over geavanceerde technieken in Illustrator of InDesign.

Oefen en leer de belangrijkste dingen om je expertise op het gebied van spatiëring te vergroten. Nu je deze tips en tricks hebt ontvangen, is het tijd dat je zelf aan de slag gaat met spatiëring.