Adobe Premiere
Tất cả những gì bạn cần biết về kỹ thuật lia máy theo chủ thể.
Tìm hiểu cách sử dụng kỹ thuật lia máy theo chủ thể để thiết lập bối cảnh, giới thiệu nhân vật và tạo sự kết nối mới mẻ với khán giả.
Bắt đầu dùng thử miễn phí|Bắt đầu dùng thử miễn phí {{premiere}} Khám phá ngay {{premiere}}
Cảnh quay lia máy theo chủ thể là gì?
Hai thuật ngữ “cảnh quay lia máy theo chủ thể” và “cảnh quay bằng dolly” thường được dùng thay thế cho nhau, nhưng thực ra giữa chúng có một vài khác biệt tinh tế. Cảnh quay lia máy theo chủ thể là bất kỳ cảnh nào trong đó máy quay di chuyển theo đối tượng; còn cảnh quay bằng dolly là khi máy được gắn trên bệ có bánh xe (dolly) và có thể di chuyển theo nhiều hướng khác nhau. Mọi cảnh quay bằng dolly đều là cảnh lia máy theo chủ thể, nhưng không phải mọi cảnh lia máy theo chủ thể đều cần dùng dolly.
Trong những ngày sơ khai của điện ảnh, kỹ thuật lia máy theo chủ thể cần những máy quay lớn và nặng, được gắn trên đường ray cồng kềnh, nên chỉ có thể di chuyển theo các hướng khá đơn giản. Ngày nay, máy quay kỹ thuật số nhẹ hơn nhiều và dễ mang theo hơn, giúp việc di chuyển linh hoạt hơn đáng kể. Nhờ đó, các nhà làm phim có thể thực hiện những kiểu quay phức tạp hơn, chẳng hạn như lia máy cầm tay theo chủ thể, khi máy quay bám sát đối tượng xuyên qua không gian chật hẹp hoặc địa hình gồ ghề.
Điều gì tạo nên một cảnh lia máy theo chủ thể hiệu quả.
Là một trong nhiều kỹ thuật quay phim khác nhau, cảnh lia máy theo chủ thể là công cụ linh hoạt giúp nhà làm phim kể chuyện và kết nối với khán giả. Nhiều cảnh lia máy theo chủ thể kinh điển trong lịch sử điện ảnh đã giúp định hình nhịp phim, truyền tải cảm xúc mạnh mẽ và giới thiệu nhân vật một cách ấn tượng.
Trong The Shining, đạo diễn Stanley Kubrick đã sử dụng cảnh lia máy dài theo chủ thể để tạo cảm giác căng thẳng và rợn người, khi cậu bé Danny đạp xe ba bánh bằng nhựa len lỏi qua những hành lang ngoằn ngoèo của khách sạn ma ám. Ngược lại, đạo diễn Sam Mendes đã xây dựng cả bộ phim 1917 bằng kỹ thuật lia máy theo chủ thể, đưa khán giả vào một hành trình chân thực và đầy cuốn hút xuyên qua chiến hào Thế chiến I.
Trước đây, cảnh lia máy theo chủ thể thường sử dụng một thiết bị gọi là camera dolly, di chuyển trên đường ray. Cảnh quay bằng dolly giúp máy quay di chuyển tiến hoặc lùi mượt mà (gọi là dolly in và dolly out). “Dù cảnh lia máy theo chủ thể đã rất phổ biến từ lâu,” nhà quay phim Paulius Kontijevas chia sẻ, “nhưng hiện nay kỹ thuật này càng được ưa chuộng hơn nhờ thiết bị nhẹ hơn và giá cả phải chăng hơn.” Nhờ các thiết bị như Steadicam hoặc gimbal, việc tạo ra chuyển động máy quay mượt mà trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.
Một cảnh lia máy theo chủ thể ấn tượng không chỉ bám theo hành động mà còn làm nổi bật câu chuyện hoặc cảm xúc của cảnh quay. Những chuyển động đáng nhớ luôn là phần không thể thiếu trong mạch kể của bộ phim. Chẳng hạn, kỹ thuật này có thể giúp hé lộ những chi tiết quan trọng về nhân vật, tạo sự gắn kết sâu hơn giữa khán giả và câu chuyện.
Một cảnh lia máy theo chủ thể hiệu quả cần có các yếu tố sau:
- Lấy nét rõ ràng vào đối tượng chính
- Chuyển động mượt mà và liền mạch
- Chuyển động có chủ đích giúp tăng hiệu quả kể chuyện
- Độ chính xác kỹ thuật trong việc lấy nét và bố trí khung hình
- Tạo chiều sâu cảm xúc và góp phần làm đậm nét không khí của cảnh quay
- Sự hòa hợp trọn vẹn với mạch kể tổng thể của bộ phim.
Cách quay một cảnh lia máy theo chủ thể.
Việc chuẩn bị luôn quan trọng khi thực hiện bất kỳ buổi quay nào, nhưng cảnh lia máy theo chủ thể đòi hỏi mức độ lên kế hoạch và luyện tập cao hơn. Thách thức lớn nhất là phải phối hợp nhịp nhàng giữa chuyển động của máy quay với diễn viên, ánh sáng thay đổi và các yếu tố chuyển động khác trong cảnh quay. Loại cảnh quay này thường được thực hiện bằng Steadicam, vì chỉ cần lệch một chút cũng có thể làm hỏng toàn bộ cảnh quay.
1. Lập danh sách cảnh quay
Để thực hiện thành công một cảnh lia máy theo chủ thể, bạn cần xác định rõ thời điểm và vị trí sẽ sử dụng cảnh quay đó. Thay vì chèn ngẫu nhiên một cảnh lia máy vào video, hãy cân nhắc vị trí mà cảnh sẽ phát huy hiệu quả cao nhất về mặt kể chuyện và giúp khán giả đồng cảm hơn với nhân vật. Hãy lên kế hoạch có mục đích rõ ràng: lập danh sách cảnh quay, xác định vị trí của cảnh trong video và cách sắp xếp cảnh này trong quy trình sản xuất.
2. Chuẩn bị thiết bị quay.
Giờ là lúc xác định loại thiết bị bạn cần sử dụng. Bạn có thể không cần bộ dolly và đường ray hoàn chỉnh, nhưng nên có thiết bị chống rung như gimbal hoặc Steadicam. Nhờ đó, cảnh quay sẽ có chuyển động mượt mà và hình ảnh ổn định, giúp dễ chỉnh sửa hơn trong giai đoạn hậu kỳ. Nếu bạn mới tiếp xúc với thiết bị, bạn phải luyện tập trước khi quay. Làm quen trước với cách lắp đặt sẽ giúp bạn giảm thiểu lỗi có thể xảy ra trong lúc quay.
3. Khảo sát và tập dượt trước.
Phải luôn khảo sát địa điểm quay trước khi đến buổi quay. Hãy đánh dấu trên phim trường để xác định đường di chuyển của diễn viên cũng như lộ trình mà người vận hành máy quay cần bám theo để giữ nét hình chính xác. Nếu cảnh quay có diễn viên phụ, hãy đảm bảo tất cả đều biết vị trí của mình ở đầu và cuối cảnh quay.
Việc tập dượt và trao đổi là yếu tố then chốt, đặc biệt khi có hiệu ứng đặc biệt, phương tiện di chuyển hoặc cảnh dàn dựng phức tạp. Hãy nhớ rằng dù mọi thứ có diễn ra suôn sẻ đến đâu, bạn vẫn nên quay vài lần để đảm bảo tất cả đều vào đúng vị trí.
Hoàn thiện cảnh lia máy theo chủ thể trong giai đoạn hậu kỳ.
Sau khi ghi hình xong, hãy chuyển sang giai đoạn sản xuất tiếp theo và biên tập cảnh quay bằng Adobe {{premiere}}. Phần mềm này hỗ trợ ổn định hình ảnh rung lắc nhờ công cụ Warp Stabilizer trong hậu kỳ. Các nhà làm phim có thể thoải mái thử nghiệm ý tưởng sáng tạo trong quá trình quay, vì công cụ này có thể giúp họ chỉnh sửa những lỗi nhỏ phát sinh.
Kỹ thuật ổn định hình ảnh.
Ổn định hình ảnh trực tiếp khi quay:
- Dùng gimbal hoặc Steadicam để tạo chuyển động mượt mà khi quay cầm tay
- Dùng dolly đặt trên đường ray để tạo chuyển động tuyến tính ổn định
- Dùng thanh trượt máy quay cho những chuyển động ngắn và chính xác.
Ổn định hình ảnh trong hậu kỳ bằng {{premiere}}.
Áp dụng hiệu ứng Warp Stabilizer:
- Chọn clip, vào Effects > Distort > Warp Stabilizer.
- Điều chỉnh mức độ mượt và phương pháp (vị trí, tỷ lệ, xoay).
- Dùng hiệu ứng Rolling Shutter Repair để khắc phục lỗi cảm biến CMOS.
- Có thể tinh chỉnh vị trí và góc xoay thủ công bằng keyframe.
Làm chuyển động chậm mượt hơn bằng Optical Flow.
Dùng tính năng Optical Flow của {{premiere}} để tạo hiệu ứng chuyển động chậm mượt mà hơn cho cảnh lia máy theo chủ thể.
Ổn định cảnh quay bằng chuỗi lồng.
Với những cảnh quay phức tạp, hãy lồng chuỗi cảnh của bạn rồi áp dụng hiệu ứng ổn định cho chuỗi đã lồng đó.
Sắp xếp và quản lý cảnh quay.
Tạo cấu trúc thư mục rõ ràng:
- Lập thư mục chính cho từng dự án.
- Thêm thư mục con cho các ngày quay hoặc địa điểm khác nhau.
- Dùng thư mục riêng cho video gốc, âm thanh và tài nguyên.
Đặt tên tệp nhất quán:
- Bao gồm ngày quay, số cảnh và số lần quay.
- Ví dụ: "20240816_Canh05_Lan03_CanhTheoDoiQuay.mp4"
Sử dụng các công cụ sắp xếp của {{premiere}}:
- Tạo thư mục con cho từng loại cảnh quay (toàn cảnh, cảnh lia máy, cận cảnh).
- Dùng nhãn và mã màu để nhận biết nhanh các cảnh lia máy.
- Thêm thẻ metadata để dễ tìm kiếm, lọc và quản lý.
Tạo tệp proxy để việc chỉnh sửa dễ dàng hơn:
- Tạo các tệp proxy có độ phân giải thấp hơn cho những cảnh lia máy theo chủ thể phức tạp.
- Liên kết các tệp này với cảnh quay gốc độ phân giải cao để chỉnh sửa nhanh hơn trong giai đoạn hậu kỳ.
Sử dụng điểm đánh dấu (marker) trên chuỗi cảnh:
- Thêm các điểm đánh dấu vào timeline để ghi chú những khoảnh khắc quan trọng trong cảnh lia máy theo chủ thể.
- Dùng các điểm đánh dấu với màu sắc khác nhau cho từng mục đích (ví dụ: cần ổn định hình ảnh, cần hiệu ứng hình ảnh VFX).
Sao lưu định kỳ:
- Thiết lập hệ thống sao lưu an toàn để bảo vệ cảnh quay và tệp dự án.
- Hãy cân nhắc lưu trữ đám mây để tăng tính bảo mật và hỗ trợ làm việc nhóm.
Khám phá sự linh hoạt của kỹ thuật lia máy theo chủ thể.
Sự phát triển của video 360 độ đã ảnh hưởng đến các kỹ thuật lia máy theo chủ thể, giúp nhà làm phim tạo ra trải nghiệm hoàn toàn nhập vai, nơi người xem có thể chọn góc nhìn của riêng mình. Cảnh lia máy trong môi trường 360 độ mở ra cách kể chuyện sáng tạo, cho phép khán giả khám phá khung cảnh theo mọi hướng khi máy quay di chuyển xuyên qua đó.
Có nhiều cách khác nhau để sử dụng kỹ thuật lia máy trong các dự án phim. Dù là cảnh quay bằng cần trục, cận cảnh hay góc nhìn chủ quan, kỹ thuật lia máy có thể giúp đạo diễn thổi sức sống mới vào câu chuyện của mình.
Nhịp điệu thong thả trong cảnh mở đầu phim Kiêu hãnh và Định kiến của Joe Wright đưa khán giả đến với không gian ấm cúng, đôi lúc bận rộn, của ngôi nhà gia đình Bennet ở vùng quê. Ngược lại, đạo diễn Alfonso Cuarón sử dụng nhiều cảnh lia máy dài liên tục để đưa khán giả xuyên qua những khung cảnh hỗn loạn và bạo lực trong phim Children of Men.
“Hiện nay, kỹ thuật lia máy đang được thử nghiệm khá nhiều để xem máy quay có thể di chuyển nhanh đến mức nào và khả năng theo dõi chuyển động ra sao,” Kontijevas chia sẻ. Từ những cảnh hành động đến những khoảnh khắc tĩnh lặng, đầy cảm xúc, kỹ thuật lia máy có thể được dùng để điều chỉnh nhịp điệu của bộ phim.
Tạo các đoạn chuyển cảnh liền mạch.
Kỹ thuật lia máy là một cách sáng tạo để chuyển cảnh giữa các bối cảnh khác nhau và theo sát hành trình của nhân vật. Trong phim Goodfellas của Martin Scorsese, khán giả được “đồng hành trên chuyến hành trình” khi tay giang hồ khét tiếng Henry Hill giới thiệu người vợ tương lai của mình, Karen, với thế giới xa hoa của giới Mafia. Từ cảnh thiết lập bên ngoài câu lạc bộ, qua khu bếp nhộn nhịp rồi tiến vào nhà hàng đông đúc, người xem hoàn toàn hòa mình vào thế giới xa hoa ấy cùng các nhân vật.
Kể một câu chuyện sống động.
Kỹ thuật lia máy cho phép bạn thử nghiệm với các góc nhìn và khiến câu chuyện trở nên sinh động qua ánh nhìn của nhân vật chính.
Trong cao trào của phim Selma, đạo diễn Ava DuVernay sử dụng những cảnh lia máy nhẹ nhàng để lùi máy và bám sát theo hành động của Martin Luther King Jr. cùng những người biểu tình khi họ băng qua cầu Edmund Pettus. Cách quay này giúp khán giả quan sát rõ nét sự lo lắng và căng thẳng trên gương mặt của những người biểu tình khi họ tiến gần đến nơi mà bạo lực có thể đang chờ đợi phía trước. Những cảnh lia máy gần gũi và giàu cảm xúc này tạo nên sự kết nối mới mẻ giữa khán giả và nhân vật.
Truyền tải cảm xúc phức tạp.
Việc thể hiện cảm xúc của một nhân vật hoặc bầu không khí chung của cảnh quay là một trong những cách sử dụng hiệu quả khác của kỹ thuật lia máy.
Trong phim Promising Young Woman của Emerald Fennell, cảm xúc giận dữ của nhân vật chính được thể hiện mạnh mẽ khi máy quay di chuyển vòng quanh chiếc xe tải, theo sát cô lúc cô đập vỡ đèn pha và kính chắn gió. Cách quay này đặt khán giả vào góc nhìn của nhân vật đang di chuyển, thay vì chỉ là người đứng ngoài quan sát hành động. Kỹ thuật lia máy tập trung hoàn toàn vào chuyển động, nhưng nội dung và bối cảnh của cảnh quay sẽ quyết định cách chuyển động đó được thể hiện và cảm nhận.
Hãy xem 7 cảnh lia máy xuất sắc sau đây.
Hãy xem lại những cảnh lia máy nổi tiếng đã đề cập ở trên và khám phá cách các đạo diễn khác nhau sử dụng cùng một kỹ thuật để tạo ra những hiệu quả nghệ thuật hoàn toàn khác biệt.
1. The Shining (1980), đạo diễn Stanley Kubrick
Bộ phim nổi tiếng này sử dụng kỹ thuật lia máy nhiều lần để tạo cảm giác căng thẳng và hồi hộp.
2. 1917 (2019), đạo diễn Sam Mendes.
Bộ phim được quay và dựng sao cho trông giống như một cảnh lia máy liên tục kéo dài. Cảnh quay ngắn nhất trong phim dài 39 giây, còn cảnh lia máy liên tục dài nhất kéo dài tới tám phút rưỡi.
3. Pride & Prejudice (2005), đạo diễn Joe Wright.
Phải nhấn mạnh rằng bộ phim này có nhiều cảnh lia máy ấn tượng, mỗi cảnh đều có mục đích riêng — từ việc khắc họa các khán phòng khiêu vũ nhộn nhịp cho đến tái hiện những buổi sáng yên bình tại biệt thự vùng quê.
4. Children of Men (2006), đạo diễn Alfonso Cuarón.
Phim có ba cảnh lia máy đáng chú ý, trong đó cảnh ngắn nhất dài hơn một phút một chút, còn cảnh dài nhất kéo dài gần sáu phút rưỡi. Tất cả những cảnh này đều tràn đầy hành động và chuyển động của các phương tiện.
5. Goodfellas (1990), đạo diễn Martin Scorsese.
Những cảnh lia máy có tính nhập vai trong phim giúp giới thiệu nhân vật và đưa khán giả bước vào thế giới xa hoa của giới tội phạm hiện đại.
6. Selma (2014), đạo diễn Ava DuVernay.
Hãy lưu ý rằng các cảnh lia máy trong phim này thường chỉ kéo dài vài giây, nhưng chuyển động của máy quay theo bước chân nhân vật đã giúp khán giả hòa mình vào diễn biến của câu chuyện một cách đặc biệt.
7. Promising Young Woman (2020), đạo diễn Emerald Fennell.
Hãy lưu ý rằng các cảnh lia máy trong phim này thường chỉ kéo dài vài giây, nhưng chuyển động của máy quay theo bước chân nhân vật đã giúp khán giả hòa mình vào diễn biến của câu chuyện một cách đặc biệt.
Kỹ thuật lia máy là một cách ấn tượng để thay đổi nhịp điệu cho video tiếp theo của bạn, đồng thời mang đến cho khán giả một góc nhìn hoàn toàn mới. Dù bạn muốn đưa người xem vào một thế giới mới hay chia sẻ một góc nhìn độc đáo, kỹ thuật lia máy đều có thể giúp bạn thực hiện điều đó. Hãy thử áp dụng kỹ thuật lia máy và khiến video của bạn trở nên sống động hơn với {{premiere}}.
Bạn có thắc mắc? Chúng tôi có thể giải đáp.