Ga meta met het Droste-effect.

Wat is het Droste-effect?

Bij het Droste-effect gaat het om een specifiek type recursieve afbeelding waarin een kleinere versie van de grotere afbeelding binnen de grotere afbeelding wordt afgebeeld. Een ander woord voor dit surrealistische fotografische effect is mise-en-abyme, waarbij een replica van een afbeelding binnen zichzelf wordt geplaatst. Hierdoor ontstaat een herhaling die in theorie oneindig doorgaat, aangezien de kleinere versie van de afbeelding een nog kleinere replica zou bevatten, enzovoorts.

Kunstenaar en fotograaf Josh Sommers is een expert op het gebied van het Droste-effect. "In het dagelijkse leven krijg je dit effect als je twee spiegels tegenover elkaar zet", legt hij uit. "Als je in de spiegel kijkt, zie je een oneindige tunnel met weerspiegelingen van de twee spiegels heen en weer gaan. Dat is een soort Droste-effect."

De geschiedenis van afbeeldingen met het Droste-effect.

De term "Droste-effect" komt uit het Nederlands en is bedacht door de dichter en columnist Nico Scheepmaker voor het verpakkingsontwerp van Droste-cacaopoeder. Op de cacaoverpakking, die in 1904 werd ontworpen door Jan Misset, staat een non afgebeeld die een dienblad draagt met daarop een kopje warme chocolademelk en een pakje Droste-cacao. Op het kleinere pakje cacao op het dienblad staat precies dezelfde afbeelding van de non met het dienblad met het pakje cacao. Andere voorbeelden van dit effect zijn terug te vinden in de populaire cultuur, zoals de oude versie van de verpakking van het botermerk Land O'Lakes en de hoes van het album van Pink Floyd Ummagumma uit 1969.

De Nederlandse kunstenaar M.C. Escher stond erom bekend dat hij in zijn fascinerende illustraties met Droste-achtige effecten speelde. In zijn lithografie Prentententoonstelling uit 1956 ziet de kijker een kunstgalerij waar een prent van de galerij zelf hangt, die kleiner is en gedraaid is om een draaikolkeffect te creëren. Nadat het digitale tijdperk was aangebroken, heeft een groep wiskundigen onder leiding van Hendrik Lenstra de wiskundige opbouw van de Prentententoonstelling geanalyseerd en een computeralgoritme ontwikkeld om de afbeeldingen te transformeren tot zich herhalende spiralen zoals Escher dat had gedaan, of om een oneindig zoomeffect in animaties te creëren.

Verschillende soorten foto's met het Droste-effect.

Een eenvoudige recursieve afbeelding.

Wat afbeeldingen met het Droste-effect betreft, zijn er enkele verschillende stijlen. De eerste is een eenvoudige, recursieve afbeelding, zoals het pakje cacao, waarop een replica van zichzelf staat. "Dit is heel goed te doen in Photoshop, omdat je alleen maar je hele canvas hoeft te selecteren, te kopiëren, te verkleinen en te plakken", zegt Sommers. "Je kunt een foto van jezelf nemen terwijl je een fotolijst vasthoudt, die foto kleiner maken, in die fotolijst plaatsen en dat proces herhalen totdat je geen detail meer ziet. Dat is dan het basisproces."