Dobieranie właściwej ekspozycji zdjęć
Aparaty przekształcają światło w dane, analizując szereg podstawowych zmiennych — tak zwanego trójkąta ekspozycji. Zapoznaj się z tymi ustawieniami, aby skuteczniej rejestrować właściwą ekspozycję.
Co to jest ekspozycja?
Ekspozycja to jeden z najstarszych terminów związanych z fotografią. Aby zrobić zdjęcie, naciskamy przycisk migawki, co otwiera przysłonę aparatu. Światło wpada do środka i czujnik na nie reaguje. Ekspozycja określa ilość światła docierającego do czujnika aparatu przez określony czas, co pozwala uzyskać dane obrazu. Ten przedział czasu może trwać ułamek sekundy, ale także całe godziny.
Prawidłowe dobranie ekspozycji wymaga osiągnięcia równowagi. Nadmierna ekspozycja powoduje, że obszary oświetlone stają się bardzo jasne, a zdjęcia wyglądają na wyblakłe. Zbyt niska ekspozycja powoduje powstanie ciemnych zdjęć, na których niewiele widać. Zapoznaj się z tymi podstawowymi informacjami, aby zrozumieć zagadnienie ekspozycji i nauczyć się prawidłowo dobierać ekspozycję.
Trójkąt ekspozycji
Ekspozycja zależy od więcej niż jednego ustawienia aparatu. Wpływają na nią trzy odrębne parametry — tak zwany trójkąt ekspozycji. Są to czas otwarcia migawki, przysłona i ISO.
Czas otwarcia migawki określa, jak długo migawka aparatu pozostaje otwarta — innymi słowy ile trwa ekspozycja. W przypadku nowoczesnych aparatów czas otwarcia migawki jest mierzony w ułamkach sekundy. Typowe zdjęcia w świetle dziennym robi się z czasem otwarcia migawki od 1/1000 do 1/200 s. Właściwy czas otwarcia migawki zależy od oświetlenia.
Jeśli światła jest mniej, prawdopodobnie czas otwarcia migawki powinien być dłuższy. Słabe światło wymaga odpowiedniego ustawienia parametrów aparatu, aby uzyskać dobrą ekspozycję i prawidłowe oświetlenie zdjęcia. Fotograficy robiący zdjęcia nocne czasami otwierają migawkę na całe sekundy. Technika fotografowania z długą ekspozycją polega na otwieraniu migawki przez kilka minut, a nawet godzin. Im dłużej migawka pozostaje otwarta, tym wyraźniejsze jest rozmycie wynikające z poruszenia. Aby ograniczyć ten efekt, warto zastosować statyw.
Krótszy czas otwarcia migawki umożliwia uchwycenie szybkiej akcji. Jeśli fotografujesz wydarzenie i chcesz zarejestrować wyrazy twarzy podczas rozmów, będzie potrzebny czas otwarcia migawki wynoszący 1/400 lub mniej. Krótki czas przyda się też, jeśli fotografujesz szybkie ruchy, na przykład podczas rozgrywek sportowych. Fotograficy chcący ukazać ulotne chwile podczas imprez sportowych otwierają migawkę na 1/1000 s, aby zatrzymać konkretny moment — na przykład wsadu w koszykówce.
Przysłona jest to regulowany otwór obiektywu, który steruje ilością światła wpuszczanego do aparatu. Przypomina to w działaniu źrenicę ludzkiego oka, która rozciąga się w celu wpuszczenia światła i kurczy w jasnym świetle. Ustawienie przysłony jest podawane jako tak zwana liczba przysłony (f). Im niższa liczba przysłony, tym większy otwór. Przysłona f/8 oznacza mniejszy otwór, a przysłona f/2 oznacza większy otwór wpuszczający więcej światła.
Fotografując żywność, możesz użyć szerszej przysłony, aby uzyskać efekt niskiej głębi ostrości, czyli wyostrzony przedmiot na pierwszym planie i rozmazane tło. Wyobraź sobie wyraźny, czysty obraz kawałka ciasta, ale rozmyty talerzyk za ciastem. Większa głębia ostrości może być przydatna na przykład w przypadku fotografii krajobrazowej, gdyż pozwala wyraźnie uchwycić zarówno pobliskie drzewa, jak i odległe góry.
ISO
Parametr ISO reprezentuje wrażliwość czujnika aparatu na światło. Niskie wartości ISO oznaczają niewielką czułość na światło, a wyższe — większą. Nie zawsze warto używać wysokiej czułości. Zależnie od przysłony i czasu otwarcia migawki wyższe wartości ISO mogą generować zdjęcia wypełnione szumem (ziarnem) cyfrowym. Zbyt niska wartość ISO prowadzi do zbyt niskiej ekspozycji zdjęcia.
Dawniej parametr ISO wiązał się z rodzajem kliszy, a nie aparatem. Klisze mają różną czułość na światło, a wartość ISO pozwala dobrać tę czułość. Klisze tradycyjne nadal są dostępne z różnymi wartościami ISO, ale ten parametr wiąże się teraz również z aparatami cyfrowymi.
Wyjaśnia to fotograf Heather Barnes: „Parametr ISO ma znaczenie, gdy fotografujemy akcję. Załóżmy, że mamy małą przysłonę, na przykład f/16, ale nadal jest za mało światła padającego ze sceny. Wtedy warto zwiększyć wartość ISO.”
Choć ogniskowa i głębia ostrości (odległość, przy jakiej obiekty nadal są ostre na zdjęciu) nie należą do trójkąta ekspozycji, mogą one wymagać dostosowania innych ustawień. Mała głębia ostrości powoduje, że obiekty rozmywają się już w niewielkiej odległości. Ogniskowa jest to odległość od środka obiektywu do czujnika aparatu. Obiekty mają nazwy zależne od ich ogniskowych. Krótsze ogniskowe pozwalają fotografować szersze sceny.
Sprawdzanie ekspozycji na histogramie
Po zrobieniu zdjęcia aparaty bezlusterkowe i lustrzanki pozwalają obejrzeć jego podgląd na małym ekranie. Tak mały podgląd utrudnia rozpoznanie, czy obraz ma prawidłową ekspozycję. Z tego względu aparaty cyfrowe udostępniają graficzną reprezentację danych ekspozycji — tak zwany histogram.
Barnes mówi: „Lewa strona odpowiada cieniom, a prawa — obszarom oświetlonym.”
Nie można określić jednego idealnego kształtu histogramu. Zależy on od kontekstu i tematyki zdjęcia. Fotografia czarnego kota przy ciemnym ustawieniu będzie miała inny kształt histogramu niż fotografia białego królika na tle śniegu — nawet przy tych samych ustawieniach ekspozycji.
Dobieranie właściwej ekspozycji
Wybór idealnej ekspozycji wymaga rozważenia używanego sprzętu, stylu edycji oraz stosowanych metod pracy.
Priorytet przysłony, priorytet migawki i tryb ręczny
Wiele nowoczesnych aparatów umożliwia określenie priorytetu przysłony lub migawki. W tych trybach możesz ustawić czas otwarcia migawki lub przysłonę, a pozostałe ustawienia są dopasowywane automatycznie w celu osiągnięcia właściwej ekspozycji. Priorytet przysłony, priorytet migawki, tryb automatyczny i inne wbudowane ustawienia są używane nawet przez zawodowców.
Jeśli jednak chcesz wykorzystać swoją kreatywność, mieć pełną kontrolę i lepiej zrozumieć trójkąt ekspozycji, warto robić zdjęcia w trybie ręcznym, który pozwala samodzielnie ustawić wszystkie zmienne. Robiąc zdjęcia w trybie ręcznym, możesz łatwiej eksperymentować ze światłem i cieniem oraz innymi czynnikami — takimi jak głębia ostrości.
Właściwy sprzęt do odpowiedniej ekspozycji
Kiedy pracujesz nad czymś, co wymaga długiej ekspozycji, musisz też zadbać o stabilność aparatu. „Statyw eliminuje większość ruchów aparatu, które widać przy dłuższym czasie otwarcia migawki.” — mówi Barnes. Jeśli fotografujesz nocne niebo, stosując wielosekundowy czas otwarcia migawki, potrzebujesz statywu lub podobnego przyrządu, aby osiągnąć oczekiwany wygląd.
Miernik światła pozwala sprawdzić poziom oświetlenia. Wiele lustrzanek cyfrowych ma taki miernik wbudowany. Jeśli potrzebujesz wysokiej precyzji, być może warto się zaopatrzyć w dodatkowy miernik. Mierzenie światła — zamiast szacowania go na oko — pozwala precyzyjnie dobrać ustawienia ekspozycji.
Ekspozycja a postprodukcja
Ekspozycję możesz też korygować na etapie postprodukcji. Spróbuj dopasować wartości przy użyciu suwaka ekspozycji w programie Adobe Photoshop Lightroom. Różnorodne suwaki pozwalają rozjaśnić i dopasować obrazy ze zbyt niską ekspozycją. Obrazy z nadmierną ekspozycją (prześwietlone) zawierają mniej danych, dlatego swoboda wprowadzania zmian jest na nich ograniczona.
Dobieranie właściwej ekspozycji zdjęć to przede wszystkim kwestia doświadczenia. Rób zdjęcia przy różnym świetle. Fotografuj obiekty poruszające się z różną prędkością. Eksperymentuj z elementami trójkąta ekspozycji, aby przekonać się, które ustawienia i miejsca pozwalają uzyskać oczekiwane wyniki.
Barnes uzupełnia: „Możesz przeczytać wszystkie książki, ale najwięcej nauczysz się, ćwicząc.”
Współtwórca
Więcej możliwości dzięki programowi Adobe Photoshop Lightroom
W prosty sposób edytuj zdjęcia pomocą ustawień predefiniowanych programu Lightroom i funkcji wielokrotnej rozdzielczości. Łatwo udostępniaj zdjęcia z dowolnego urządzenia oraz korzystaj z projektów z dowolnego miejsca dzięki przestrzeni dyskowej w chmurze do zarządzania zdjęciami.
Inne przydatne informacje
Poznaj monochromatyczny świat fotografii czarno-białej.
Naucz się korzystać z fotografii czarno-białej, aby uzupełnić swoje umiejętności i robić jeszcze lepsze zdjęcia.
Świat fotografii z podwójną ekspozycją
Odkryj fotografię z podwójną ekspozycją i dowiedz się, jak samodzielnie utworzyć takie zdjęcie.