Jak napisać scenariusz

Akt pierwszy

W akcie pierwszym przedstawiane są postacie i konflikt stanowiący centrum historii. W nim filmowcy muszą też zainteresować widzów i sprawić, żeby polubili film.

„Na początku każdego filmu trzeba zadbać o dwie rzeczy” — mówi Bernstein. „O zaciekawienie publiczności filmem i polubienie postaci”. Akt pierwszy zwykle obejmuje jakieś prowokujące zdarzenie, kiedy główny bohater napotyka przeszkodę lub wyzwanie, które pokonuje przez resztę filmu.

Akt trzeci

W akcie trzecim widać przemianę postaci, stawianie czoła wyzwaniu i ostateczne zwycięstwo lub poddanie się siłom, które te postacie zaatakowały. Akt trzeci to czas, kiedy postacie mierzą się z głównym wyzwaniem filmu. To właśnie wtedy rycerze szturmują zamek, detektywi rozwiązują sprawy, a romantyczni bohaterowie wygłaszają płomienne mowy z wyznaniami miłości. To także czas na zbieranie plonów z drobniejszych ziarenek zasianych w całym scenariuszu.

„Kluczem do napisania dobrego scenariusza jest umiejętne rozsianie wszystkich tych klejnocików, które w trzecim akcie przyniosą korzyści” — mówi Bernstein.

Terminy związane z pisaniem scenariuszy

Pisanie scenariuszy, jak każda profesja, ma własną, specjalistyczną terminologię, slang, terminy branżowe i żargon. Oto kilka pojęć, które mogą Ci się przydać:

Wiersze wprowadzające

Każda scena w scenariuszu zaczyna się od wiersza wprowadzającego (slugline, znanego także jako nagłówek sceny), czyli krótkiego opisu miejsca, w którym scena się odbywa. Wiersze wprowadzające zawsze wskazują, czy scena jest wewnątrz, czy na zewnątrz, w jakim dokładnie miejscu i o jakiej porze. Przykładowo scena na Tatooine mogłaby zaczynać się od takiego wiersza wprowadzającego:

PLENER – TATOOINE – DZIEŃ

Wiersz wprowadzający dla sceny wewnątrz Gwiazdy Śmierci mógłby wyglądać tak:

WNĘTRZE – GWIAZDA ŚMIERCI – NOC

I tak dalej.

Wiersze akcji

Wiersze akcji są proste, mają formę oznajmującą i służą do opisywania planu. Mogłyby wyglądać następująco:

„Pojawia się odludna, pustynna planeta. Widzimy R2-D2 i C3PO idących przez wydmy, które zdają się nie mieć końca”.

Wiersze akcji dają czytelnikom pojęcie o tym, co powinno się dziać w scenie i co robią postacie, gdy je widzimy.

Dialogi

Dialogi zwykle zajmują większość scenariusza filmowego. Nad każdą wypowiedzią postaci znajduje się jej imię. Są one najczęściej pisane bez cudzysłowów. Dodatkowo do wypowiedzi stosuje się większe marginesy albo wyśrodkowuje je, aby odróżnić je od wierszy akcji i innego tekstu. Przykładowo wypowiedź Hana Solo przechwalającego się prędkością jego statku mogłaby wyglądać tak:

HAN

Nigdy nie słyszałeś o Sokole Millenium? To statek, który doleciał do Kessel poniżej dwunastu parseków!

Czasem dialogi zawierają specjalne instrukcje lub uwagi w nawiasach, np. dotyczące tego, że postać jest poza ekranem lub pełni rolę narratora. Obi-Wan każący Luke'owi wyłączyć komputer celowniczy wyglądałby tak:

KENOBI (głos)

Użyj Mocy, Luke.

Mikrozwrot akcji

Ważne zdarzenia lub momenty w scenariuszu są nazywane mikrozwrotami akcji. „Mikrozwrot akcji w historii jest bardzo ważnym momentem” — mówi Bernstein. „To chwila, kiedy rzeczy mogą przybrać inny obrót”. Przykłady to detektyw znajdujący ważną wskazówkę, zranienie bohatera w filmie akcji czy nieporozumienie bądź konflikt między głównymi postaciami komedii romantycznej prowadzący do ich rozstania.

Krótkie podsumowania

„Krótkie podsumowanie to nic innego jak zawarcie historii w jednym zdaniu” — mówi Bernstein. Krótkie podsumowanie to często pierwsza rzecz, którą osoby decyzyjne w studio słyszą na temat filmu. Scenarzyści zwykle zaczynają proces pisania scenariusza od krótkiego podsumowania. Zawsze jednak można zmienić krótkie podsumowanie po napisaniu ostatecznej wersji roboczej.

W krótkich podsumowaniach zazwyczaj jest haczyk. „Krótkie podsumowanie zwykle zawiera jakiś rodzaj ironii” — mówi Ingram. Ta ironia ma na celu pokazanie, czym wyróżnia się dany film lub co jest w nim niezwykłego. „Nigdy nie słyszałem o filmie, który udało się sprzedać wyłącznie za pomocą krótkiego podsumowania” — mówi Bernstein — „może z wyjątkiem Węży w samolocie”.

Krótkie prezentacje

Krótkie prezentacje są nieco dłuższe niż krótkie opisy, ale ciągle krótkie. Krótka prezentacja to krótki opis lub streszczenie projektu. Jej przeczytanie zajmuje zazwyczaj do 30 sekund — tyle, co jazda windą, stąd też inna nazwa: „prezentacja windowa”. Krótka prezentacja dla Hamleta mogłaby brzmieć następująco:

„Król umiera, a jego tron przejmuje brat. Syn zmarłego króla podejrzewa, że ojciec został zamordowany, i dąży do pozbawienia wuja władzy”.

Oczywiście wiele informacji jest tu pomijanych, ale chodzi o krótkie opisanie filmu.

Omówienia

Omówienie to pisemny dokument, w którym zarysowana jest historia i główne pomysły w filmie. Zazwyczaj jest pisany w czasie teraźniejszym i skupia się na głównych zwrotach historii oraz ważnych momentach w filmie. Omówienia są zwykle znacząco krótsze od scenariuszy, ale mogą czasem mieć nawet 60 stron lub coś koło tego.

Scenopis

Gdy film trafia do produkcji, tworzony jest scenopis. W tej wersji scenariusza sceny są numerowane, aby ułatwić wszystkim działom koordynację pracy. Jest to szczególnie przydatne dlatego, że większość filmów jest kręcona bez zachowania kolejności scen (są kręcone w innej kolejności niż wynikałoby ze scenariusza).

Przykładowo jeśli w filmie jest kilka scen dziejących się w kasynie, w scenopisie za pomocą numerów odnotowuje się, że wszystkie te sceny można nakręcić w tym samym bloku czasowym, mimo tego, że w filmie będą pojawiać się w różnym czasie.

Kolorowe strony scenopisów mają za zadanie zapewnianie, że zespoły pracują z najbardziej aktualną wersją. Wszelkie zmiany są dodawane do scenopisów w nowym kolorze.

Magia kina na stronie

Produkcja filmu do długotrwały proces, który może zająć lata, i często wymaga zaangażowania setek, a nawet tysięcy specjalistów. Każdy hit kinowy zaczyna się jednak od pomysłu na film w głowie scenarzysty. Scenariusz filmowy stanowi wytyczne dla zbiorowych projektów, tak jak projekt dla budynku albo piracka mapa dla wyprawy po skarb.