Inleiding tot een geringe scherptediepte.
Ontdek hoe een geringe scherptediepte je foto's een extra dimensie kan geven.
Fraaie foto's draaien om het verhaal dat je ermee vertelt. Er zijn talloze manieren waarop je je foto een verhaal kunt laten vertellen, bijvoorbeeld via het onderwerp, je artistieke aanpak of een technische keuze. Geringe scherptediepte (soms DOF, Depth of Field, genoemd) is een van deze technieken.
Wat is geringe scherptediepte?
Fotograferen met geringe scherptediepte is "een deel hebben dat scherp is terwijl de rest wazig is", aldus ervaren fotograaf Jeff Carlson. Het is een technische keuze, beïnvloed door het diafragma op je lens. Carlson: "Met een groot diafragma laat de lens meer licht binnen. Hoe meer licht er binnenkomt, hoe meer je het effect van een geringe scherptediepte krijgt."
Je bereikt een geringe scherptediepte door een laag F-getal, of F-stop, te kiezen – van 1.4 tot ongeveer 5.6 – en zo meer licht binnen te laten. Hiermee bevindt je scherpstelvlak zich op een afstand van enkele centimeters tot enkele meters. Afhankelijk van het onderwerp en scherpstelpunt kun je de voorgrond of achtergrond van je afbeelding wazig maken. Met een kleiner F-stopgetal – een groter diafragma – valt er meer licht in je camera. Dat betekent dat je sluitersnelheid groot genoeg moet zijn om overbelichting, bijvoorbeeld van de witte gebieden, te voorkomen. Voor succesvol gebruik van een geringe scherptediepte is het cruciaal dat je de relatie begrijpt tussen alle instellingen op je DSLR-camera: diafragma, sluitersnelheid, brandpuntsafstand en ISO. Hoe groter de brandpuntsafstand bijvoorbeeld, hoe geringer je scherptediepte.
Een andere manier om een geringe scherptediepte te bereiken is de afstand tussen de camera, het onderwerp en de achtergrond te vergroten. Zelfs als je lens geen zeer grote diafragma's, zoals F/1.4, ondersteunt, kun je een fraai effect creëren door afstand te nemen van het onderwerp en er dan op in te zoomen of door ervoor te zorgen dat het gescheiden is van de achtergrond. Iemand die 6 meter verwijderd is van een groep bomen, creëert een zachtere achtergrond dan iemand die tegen een van die bomen of tegen een muur leunt.
Wanneer gebruik je een geringe scherptediepte?
"Als je als beginnend fotograaf een onderwerp wilt uitlichten, kun je dit vrij eenvoudig doen met een geringe scherptediepte", aldus fotograaf Derek Boyd. Het is een prachtig hulpmiddel waarmee de blik van de kijker direct wordt getrokken naar datgene wat belangrijk is in de afbeelding. Door één punt te accentueren en de rest van de compositie wazig te maken kun je betekenis aan je foto toevoegen. Je kunt het ook gebruiken om "de focus van iets weg te halen en zo belangstelling op te wekken en iemand nieuwsgieriger te maken", zegt fotograaf Stephen Klise. Als je een onderwerp enigszins wazig maakt, voegt dit diepte en intrige toe aan een afbeelding.
Fotograaf Hannah Concannon zegt hetzelfde: "Met een geringe scherptediepte kun je een interessant deel van je afbeelding echt accentueren". "Enkele maanden geleden fotografeerde ik een paar bloemen en toen vond ik die kleine zwarte plastic vliegen. Ik deed er één tussen de bloemen en keek of ik erop kon scherpstellen. Ik wilde de geringe scherptediepte alleen op de vlieg concentreren." Met een geringe scherptediepte kun je de blik van een kijker ergens naartoe leiden en iets onverwachts accentueren.
Kunstenares Cheryl Medow gebruikt met veel succes geringe scherptediepte bij het fotograferen van vogels in hun natuurlijke omgeving. Door te fotograferen met geringe scherptediepte zijn de vogels scherp en is de achtergrond volledig wazig. Hierdoor kan ze heel eenvoudig de omgeving van het onderwerp weghalen en verbazingwekkende composities met een surrealistisch element maken.
Maar composities zijn niet het enige waarvoor je een wazige achtergrond kunt gebruiken. Carlson vertelt de volgende anekdote: "Je bent buiten aan het fotograferen en iets trekt je aandacht: een bloem, een persoon of een bezienswaardigheid. Je focust je erop en bedenkt dat het een mooie foto kan zijn. Zo werken onze ogen. Dus je maakt een foto, bent er blij mee en gaat verder. Later bekijk je de opname en realiseer je je dat je niet verder hebt gekeken. Je hebt dan wel die bloem, maar misschien staat er op de achtergrond een overvolle vuilnisbak die je niet hebt gezien omdat je gefocust was op dat ding waar je oog op viel."
Daar kan een geringe scherptediepte je bij helpen. Hierdoor kun je scherpstellen op wat ertoe doet en voor een fraaiere compositie de niet-noodzakelijke imperfecties wazig maken.
Scherptediepte in portretfotografie.
"Mensen praten veel over het gebruik van geringe scherptediepte bij portretfotografie", zegt Klise. Bij portretfotografie accentueer je vaak bepaalde kenmerken op iemands gezicht. Een geringe scherptediepte op de ogen kan belangrijk zijn als je bijvoorbeeld wilt dat de kijker direct contact maakt met het onderwerp in de foto. Met een geringe scherptediepte kun je ook storende details in de achtergrond verwijderen. Maar "het is heel vaak gokken" als je een geringe scherptediepte gebruikt in de portretfotografie, voegt Klise toe. Als de focus dan alleen op de neus van het onderwerp is, heb je je doel gemist en de connectie van de kijker met je onderwerp vertroebeld.
Als je een portret maakt in een donkere omgeving, moet je wellicht een diafragma van F/1.4 kiezen voor een goede belichting. Dit zorgt dan wel voor een geringe scherptediepte, waardoor je onderwerp onscherp kan worden. Je kunt deze ongewenste geringe scherptediepte tegengaan door een diafragma van F/5.6 of F/8 te kiezen om ervoor te zorgen dat je de persoon helemaal scherp krijgt. Maar bij dit diafragma heb je waarschijnlijk extra licht, kunstlicht, nodig. Art director en fotograaf Alex Tan vindt het belangrijk dat beginners "de kunstmatige aanpassing van licht, bijvoorbeeld via stroboscopen en continulicht, leren begrijpen en ermee leren werken". Laat je niet overdonderen door de wereld van kunstlicht, maar zie het als een kans om meer kennis op te doen. En met de juiste belichtingsmiddelen maak je je beste opname, met de gewenste geringe of grote scherptediepte.
Uitdagingen bij gebruik van een geringe scherptediepte.
De ingestelde scherptediepte kan enerzijds te gering zijn, maar "mensen kunnen het soms ook overdrijven", aldus Boyd. Maak er geen misbruik van en leun niet te veel op deze techniek. Als je in al je foto's één stijl hanteert, geef je jezelf niet de kans om je creatieve grenzen te verleggen. Leid de kijker niet te veel. Dat maakt je afbeeldingen oninteressant. Als er maar één ding is om naar te kijken, heeft je foto geen narratieve ontwikkeling.
Een ander lastig punt met geringe scherptediepte is dat je scherpstelveld breed genoeg moet zijn en zich op de juiste plek moet bevinden. Boyd: "Mijn suggestie is om bracketing te gebruiken: maak meerdere opnamen, één met een F-stop van F/1.2, één met F/1.8, één met F/2.0, enzovoort. Hopelijk is op een van deze drie opnamen alles wat je wilt scherp en de rest wazig." Bracketing is met name handig bij portretfotografie en geeft je meer garantie dat dat je iemands hele gezicht scherp krijgt.
Boyd: "Als je echt wilt weten wat je krijgt met een geringe scherptediepte, stel je camera dan handmatig scherp en zoom in". De meeste camera's stellen scherp op gezichten, maar soms gaat dit fout als de afbeelding bepaalde delen heeft met een sterk contrast. Als je de handmatige modus op je DSLR-camera activeert, heb je alle controle over de plaats waar je de geringe scherptediepte wilt hebben.
"Als je echt wilt weten wat je krijgt met een geringe scherptediepte, stel je camera dan handmatig scherp en zoom in."
Gebruik bij voorkeur geen groothoeklens als je fotografeert met een geringe scherptediepte. Groothoeklenzen zijn meer geschikt voor een grote scherptediepte, zodat je de hele scène scherp krijgt. Landschapsfotografie is zo'n specialisme waarbij scherpte en een grote scherptediepte gewenst zijn. Gebruik een langere brandpuntsafstand, anders gaat het zeker mis.
Je scherpstelling verbeteren.
Ervaring is de beste leermeester. Wil je de technische kant van een geringe scherptediepte beheersen, ga dan op pad en fotografeer. Carlson raadt aan "de handmatige modus of de modus Diafragmaprioriteit te gebruiken". Hij adviseert beginners om een eenvoudig onderwerp te kiezen en met focus-bracketing te experimenteren. Maak dezelfde foto met verschillende diafragma's en bekijk de verschillen. Zie hoeveel details je in elke foto hebt en leer het bereik van elke scherptediepte.
Een andere manier om met succes een geringe scherptediepte te gebruiken is je te focussen op het verhaal in de foto. Is er één voorwerp dat essentieel is voor het verhaal dat je afbeelding vertelt? Experimenteer zowel met een geringe als met een grote scherptediepte en zie hoe het verhaal hierdoor verandert. Fotografie gaat tenslotte om het vertellen van verhalen en met technieken als geringe scherptediepte kan een kunstenaar dat verhaal op de voorgrond zetten en uitbreiden. Als je bij het fotograferen de scherptediepte niet precies goed hebt gekregen, kun je altijd iets van die waas veranderen tijdens de nabewerking. Bekijk hiervoor eerst deze tutorial over het selecteren van een scherpstellingsgebied in je afbeelding in Photoshop. Door je basiskennis over deze simpele tools te vergroten kun je de onscherpte en scherptediepte in je foto's beter leren aanpassen.
Nu je de ins en outs van een geringe scherptediepte kent, gaat het erom hoe je dit gaat toepassen in je eigen foto's. Onthoud dat het een technische keuze is die je kan helpen je artistieke visie over te brengen. Het is een essentieel hulpmiddel dat fotografen moeten begrijpen en beheersen. Maar kies deze camera- of diafragma-instelling altijd bewust. Je onderwerp kan heel snel door een onbedoelde beweging buiten dat kleine scherpstelvlak vallen. Als je meer wilt weten over het gebruik van geringe scherptediepte, verdiep je dan in macrofotografie, aangezien close-upfoto's van nature een zeer geringe scherptediepte hebben. Tot slot: gebruik je focuspunt bewust en experimenteer met deze techniek.
Bijdragers
Doe meer met Adobe Photoshop Lightroom.
Bewerk foto's eenvoudig met Lightroom-presets, gebruik Superresolutie, deel foto's moeiteloos vanaf elk apparaat en heb altijd toegang tot je projecten met foto-opslagbeheer in de cloud.
Mogelijk heb je ook interesse in…
Ontdek hoe je momenten met veel beweging toch scherp vastlegt door de sluitertijd aan te passen.
Ontdek hoe je voor elke foto de ideale brandpuntsafstand selecteert.
Een prachtige landschapsfoto samenstellen.
Ontdek hoe je op een kunstzinnige manier pittoreske taferelen vastlegt met tips voor landschapsfotografie.
Nachtfotografie.
Weinig licht hoeft niet gelijk te staan aan slechte kwaliteit met deze tips voor geslaagde nachtfoto's.