Winieta w fotografii i sposoby jej używania

W fotografii winietowanie polega na przyciemnianiu krawędzi zdjęcia. Może to być celowym efektem lub wynikiem pomyłki podczas robienia zdjęcia. 

Opiszemy, jak uzyskać winietę, jaki wpływ na nią mają filtry i obiektyw, kiedy dają najlepsze efekty oraz jak dodać lub usunąć ją podczas edycji zdjęć.

Co to jest winieta w fotografii?

Winieta to ciemniejsze krawędzi (czasami z rozmyciem lub cieniowaniem) wokół zdjęcia. Może ona być celowym efektem uwydatniającym pewne części zdjęcia albo wynikiem użycia niewłaściwych ustawień, sprzętu lub obiektywu podczas robienia zdjęcia.

Winieta może mieć subtelny gradient przy samych brzegach zdjęcia albo wyraźnie widoczną krawędź, gdzie pewne części zdjęcia są rzeczywiście zasłonięte. Efekt ten jest wyraźniejszy w narożnikach, ponieważ ma kształt zaokrąglony i jest nałożony na prostokątne zdjęcie.

Sposób tworzenia winiety ma też wpływ na to, jak się ją dodaje i edytuje. Można wymienić cztery podstawowe rodzaje winiety:

Winieta optyczna

Jest to naturalna winieta powstała w wyniku użycia danego obiektywu. Najczęściej występuje w przypadku obiektywów z szeroką przysłoną lub długą obudową. Światło wpadające do aparatu może zostać zablokowane przez obudowę obiektywu lub obiektyw szerokokątny, ponieważ światło dłużej dociera od brzegu obiektywu do środka, tworząc nieostry obraz.

Winieta pikselowa

Wynika ona z budowy czujnika cyfrowego w aparacie. Czujnik jest płaski, więc większość światła dostaje się wprost do obiektywu, ale światło z krawędzi często odbija się od zewnętrznej części płaskich czujników. Może to powodować, że brzegi zdjęcia będą ciemniejsze.

Winieta mechaniczna

Może ona powstać w wyniku użycia niewłaściwego obiektywu lub filtru. Większość obiektywów z długimi osłonami jest zaprojektowanych tak, aby ograniczać efekt winiety. Jednak winieta może wynikać z doboru niewłaściwego obiektywu, który powoduje, że nie całe światło dociera do czujnika w odpowiedni sposób. Winietę mechaniczną można też wywołać przez dodanie filtrów o niewłaściwym rozmiarze dla aparatu lub obiektywu.

Winieta sztuczna

Jest to efekt dodawany celowo przez połączenie obiektywu, filtrów i efektów albo w ramach edycji. Tego typu winietę można najłatwiej regulować.

Czy warto używać winiety na zdjęciach?

Decyzja o użyciu winiety zależy od tego, jaki efekt chcesz uzyskać w kompozycji zdjęcia. W skrócie: Można dodać ją celowo, jeśli ma to uzasadnienie artystyczne. Jeśli jednak winieta wynika z dobrania niewłaściwego obiektywu lub filtra, może nie dawać dobrego efektu (chyba że wygląda nieoczekiwanie dobrze).

Zastosowania winiety

Winieta pozwala skierować wzrok w określone miejsce. Można jej użyć w następujących celach:

• Zdjęcia krajobrazów i architektury. Jeśli robisz zdjęcie bez centralnego punktu skupienia lub chcesz, aby wzrok odbiorców krążył po różnych szczegółach na całym zdjęciu, winieta może nie być dobrym rozwiązaniem.
• Na zdjęciu jest wiele obiektów. Jeśli na zdjęciu widoczne są trzy lub cztery osoby albo obiekty, winieta może zaburzyć równowagę kompozycji i wymusić skupienie na jednej twarzy lub jednym obiekcie.
• Efekt nie jest zamierzony. Zdjęcia należy zawsze robić z myślą o przekazie i obiekcie. Przypadkowa winieta może zaburzyć efekt końcowy. Aby pozbyć się efektów winiety podczas robienia zdjęć, wymień obiektyw, usuń filtry lub wybierz węższą przysłonę.

Tworzenie efektów winiety

Celowy efekt winiety można uzyskać na dwa sposoby: podczas robienia zdjęcia i w ramach edycji. Jeśli dodasz efekt podczas robienia zdjęcia, będziesz mieć mniejszą kontrolę nad intensywnością winiety.

Winietę można dodać podczas robienia zdjęcia w następujący sposób:

• Użycie obiektywu z większą obudową. Im dłuższa jest obudowa obiektywu, tym mniej światła dostaje się do czujników, ponieważ wpada ono pod ostrym kątem. Z tego powodu światło na brzegach jest mniej intensywne.
• Wybór szerokiej przysłony. Szersza przysłona oznacza, że większa część czujnika ma kontakt ze światłem. Jeśli otworzysz przysłonę szeroko, światło może nie dotrzeć do najszerzej umiejscowionych punktów, ponieważ wpada pod ostrzejszym kątem. Wąska przysłona skupia światło pod łagodniejszym kątem.
• Założenie osłony obiektywu. Osłona obiektywu chroni przed niechcianym światłem, dzięki czemu można skupić uwagę na obiekcie. Dobra osłona obiektywu może to zrównoważyć, wpuszczając ilość światła wystarczającą do pokrycia czujników. Nie każda osłona spełnia jednak tę funkcję i w przypadku zbyt małej ilości światła może powstać efekt winiety.
• Użycie filtru obiektywu. Niektóre bardziej rozbudowane filtry, zwłaszcza okrągłe filtry polaryzujące, mogą blokować światło na brzegach.

Część współczesnych lustrzanek cyfrowych umożliwia dodanie winiety za pomocą oprogramowania. Aby uzyskać efekt winiety, wypróbuj nasze narzędzie online.

Dodawanie winiety w programach Lightroom i Photoshop

Winietę można dodać zarówno w programie Lightroom, jak i Photoshop. Zaletą dodawania efektów na etapie edycji jest większa kontrola na wynikiem końcowym.

• Ilość — pozwala ściemnić lub rozjaśnić winietę. Możesz rozjaśnić krawędzi, aby nadać zdjęciu lekki nastrój albo uzyskać niepowtarzalny efekt artystyczny. Ściemnienie krawędzi generuje klasyczny efekt winiety. Mocne przyciemnienie nada zdjęciu bardziej mroczną atmosferę.
• Punkt środkowy — kliknij tutaj, aby wyśrodkować efekt, lub przesuń w celu zwiększenia zakresu efektu. Jeśli chcesz skupić uwagę tylko na środkowej części, możesz przesunąć winietę bliżej środka. Aby uzyskać bardziej subtelny efekt, przesuń winietę w kierunku zewnętrznych krawędzi zdjęcia.
• Po kadrowaniu — dzięki tej opcji nie dodasz winiety w miejscach, które zostały już wykadrowane.

W programie Photoshop otwórz sekcję Filtr, a następnie kliknij pozycję Korekcja zniekształceń aparatu. Dostępne są funkcje podobne do tych w programie Lightroom oraz podgląd zmian. 

Winietę można dodać w programie Photoshop, stosując różne techniki:

• Camera Raw > Efekty — pozwala regulować punkt środkowy, zaokrąglenie, wtapianie i uwydatnienia.
  
• Wypełnij warstwę jednolitym kolorem czarnym, dodaj maskę warstwy, odwróć maskę i użyj białego pędzla z wtapianiem, aby pomalować winietę ręcznie.
• Kliknij pędzel zaznaczenia, aby wybrać obszar skupienia/obiektu. Wybierz opcję Zaznacz > Wtapianie i wpisz „1”. Wybierz opcję Utwórz nową warstwę, zaznacz warstwę tła, wybierz opcję Filtr > Korekcja zniekształcenia aparatu i użyj suwaków, aby utworzyć efekt.

Korygowanie winietowania w programach Lightroom i Photoshop

W programach Lightroom i Photoshop można też korygować i usuwać efekty winiety.

Oto prosty sposób na zastosowanie korekcji winiety:

1. Otwórz moduł ciemni.
2. Kliknij moduł korekcji obiektywu w programie Lightroom lub Camera Raw w programie Photoshop.
3. Zaznacz pole Włącz korekcje profilu.
4. Za pomocą suwaków zmniejsz zakres winiety.
5. Zapisz ustawienia, zaznaczając pole Włącz korekcje profilu. Ustawienia zostaną zastosowane do każdego zdjęcia zrobionego za pomocą tego samego obiektywu.

Winieta może być fortunnym wynikiem przypadku podczas robienia zdjęć, celowym zabiegiem wykonanym podczas edycji lub efektem, którego od razu chcesz się pozbyć. Wszystko zależy od obiektu, kontekstu i kompozycji zdjęcia.