Leer wat F-stops zijn en hoe je ze gebruikt.

Uitleg van de F-stop.

F-stop is de term die wordt gebruikt om het diafragma in je camera aan te duiden. Het diafragma bepaalt de hoeveelheid licht die door de cameralens valt en wordt gemeten in F-stops. Samen met de sluitertijd en de ISO (lichtgevoeligheid) is het diafragma de derde pijler van de belichtingsdriehoek in de fotografie.

De F-stopinstelling, of het F-getal, helpt je niet alleen de juiste belichting te krijgen, maar bepaalt deels ook de uitstraling van je foto, omdat het F-getal de scherptediepte bepaalt. "Tenzij je met heel veel licht of juist met heel weinig licht werkt, gaat het bij de instelling van de F-stop meestal meer om de stijl en de gewenste uitstraling van de foto dan om noodzaak", vertelt fotograaf Nicole Morrison.

Diafragma en F-stop.

De "F" in F-stop staat voor de "focal length" of de brandpuntsafstand van de lens. Hoewel de brandpuntsafstand zelf verwijst naar het gezichtsveld van een lens, gaat het bij de F-stop om de hoeveel licht die je via het diafragma op de sensor laat vallen. Het diafragma is het gat in het midden van de lens, dat wordt gevormd door roterende plaatjes die opengaan om licht binnen te laten wanneer je op de ontspanner drukt. De diameter van het diafragma bepaalt hoeveel licht erdoorheen komt en dus hoe helder je belichting zal zijn.

Kies je lens wijselijk.

Het F-stopbereik dat je kunt gebruiken is volledig afhankelijk van je cameralens. De laagste F-stop waarmee je lens foto's kan maken, wordt het maximale diafragma genoemd. Veel zoomlenzen hebben een maximaal diafragma van F/2.8 of F/4, en sommige hebben een variabel bereik. Een vaste lens, of een lens met een vaste brandpuntsafstand, kan met een groter diafragma werken, omdat deze minder bewegende delen heeft.

Het soort lens dat je moet gebruiken, hangt af van het soort foto's dat je neemt. Als je een snelle, voor weinig licht geschikte lens voor astrofotografie nodig hebt, is een diafragma van F/2.8 of meer aan te bevelen. Maar als je bij vol daglicht landschappen fotografeert, is een lage F-stop waarschijnlijk niet zo belangrijk. Snellere lenzen – lenzen met een groter diafragma – zijn over het algemeen duurder, terwijl je voor langzamere lenzen met een kleiner diafragma minder diep in de buidel hoeft te tasten.

Ga daarom na wat je behoeften zijn, zodat je kunt vaststellen of je echt een groter maximaal diafragma nodig hebt voor het soort foto's dat je neemt.

De diafragmaschaal voor F-stops.

Een F-stop wordt uitgedrukt als breuk, waarbij "F" de teller en het F-stopgetal de noemer is. De grootte van het diafragma is omgekeerd evenredig aan het F-getal: Hoe kleiner het F-getal, des te groter het diafragma. Hoe groter het F-getal, des te kleiner het diafragma. Hoe weet je welk diafragma je moet gebruiken? Raadpleeg deze gids om vertrouwd te raken met veelvoorkomende diafragma's die voor verschillende situaties worden gebruikt.

F/1.2–F/2.8

Grotere diafragma's laten veel licht binnen, waardoor ze handig zijn voor situaties met weinig licht. De F-stops in dit bereik worden ook veel gebruikt in portretfotografie, omdat de geringe scherptediepte ervoor zorgt dat onderwerpen meer naar voren gehaald, terwijl de achtergrond door de bokeh-vervaging zachter wordt. "Als ik wil dat iemand in focus is en al het andere onscherp in de achtergrond wegvalt, gebruik ik een groter diafragma", zegt Morrison.

"Als je als beginner wilt gaan werken met een geringe scherptediepte, is een 50-mm lens een heel goede lens", adviseert Morrison. "Vrijwel elk merk heeft wel een vrij voordelige 50-mm lens met een groot diafragma."

F/4–F/8

Deze diafragma's zijn voor de meeste situaties een goede oplossing. Je hebt een grotere scherptediepte, zodat er op verschillende afstanden meer objecten in focus zijn, terwijl er nog steeds een behoorlijke hoeveelheid licht wordt binnengelaten en de achtergrond ook nog mooi vervaagt. "Iets anders wat sommige mensen prettig vinden aan een kleiner diafragma en een grotere scherptediepte, is dat je meestal meer contrast hebt", voegt Morrison toe.

F/11–F/32

Een klein diafragma is goed voor landschappen en zeer goed verlichte scènes. Bij F/11 en hoger krijg je een grote scherptediepte, waarbij vrijwel alles dat in beeld is, scherp is. Als zich verschillende onderwerpen op verschillende afstanden bij je vandaan bevinden, vergroot je het diafragma om ervoor te zorgen dat er niets wegvalt. "Productfotografen gebruiken ook hogere F-stops, want als je producten fotografeert, is het belangrijk dat alles scherp is", zegt Morrison.

Kies het diafragma op basis van de belichtingsdriehoek.

Diafragmaschalen zijn handig als leidraad, maar ze zijn niet allesbepalend voor de keuze voor de F-stop. Er is geen enkele F-stop die je specifiek voor een bepaalde scène moet gebruiken. Het is een evenwicht tussen de sluitertijd, de ISO en het diafragma, en het komt erop neer hoe jij wilt dat de foto eruitziet.

Als je bij weinig licht een binnenevenement fotografeert, zou je bijvoorbeeld het diafragma kunnen verkleinen. Maar het kan ook zijn dat je geen geringe scherptediepte wilt hebben. Om alles in focus te houden, zou je een flitser kunnen gebruiken en het diafragma op een middelgroot bereik kunnen houden, of de ISO kunnen verhogen ter compensatie van het gebrek aan licht. Je zou ook de sluitertijd kunnen verlagen om meer licht binnen te laten.

Met al deze instellingen heb je tal van opties wanneer je de camera instelt voor een foto. Het is als een puzzel met verschillende variabelen die je moet oplossen, en je moet proefondervindelijk leren hoe je met licht werkt.

Pas de F-stop in je camera-instellingen aan.

Filmcamera's en zelfs sommige digitale camera's hebben een ring op de lens zelf die je draait om de grootte van het diafragma in te stellen. Bij de meeste DSLR-camera's pas je het diafragma aan met een draaiknop of via een aanraakscherm. En hoewel de meeste filmcamera's alleen met F-stops kunnen worden aangepast, kun je bij de meeste DSLR-merken uit meer stappen kiezen.

Als je nog niet zo bekend bent met de F-stopschaal, is de fotomodus Diafragmaprioriteit, aangeduid als "Av" (Aperture value), heel handig om te leren hoe de belichtingsdriehoek werkt. In de Av-modus kun je je eigen diafragma instellen, waarna de sluitertijd en de ISO-waarde automatisch worden aangepast om een goede belichting te waarborgen. Zodra je dat onder de knie hebt, kun je met de handmatige modus aan de slag, zodat je volledige controle hebt over de grootte van het diafragma en alle andere instellingen. De leercurve is misschien wel steiler, maar je hebt er profijt van als je zelf de regie in handen hebt.

Train je oog met elke foto.

"Het gebruik van het diafragma kan verwarrend zijn, maar in de praktijk is het veel duidelijker", zegt Morrison. Je kunt daarom het beste experimenteren en spelen met de instellingen. Het kan lastig zijn om al je instellingen perfect op elkaar af te stemmen, maar het wordt op den duur gemakkelijker. Voordat je het weet, ken je de instellingen voor specifieke omstandigheden op je duimpje.