Wat is VR? Virtual reality uitgelegd.

Virtual reality (VR) biedt de mogelijkheid om je te bewegen door een volledig imaginaire ruimte, een kunstmatige omgeving die niet in het echt, maar alleen in afbeeldingen bestaat. Nog niet zo lang geleden was VR voornamelijk bekend als een plotmechanisme in scifi-films zoals The Matrix of Ready Player One. Tegenwoordig wordt de technologie echter ook in ons echte leven steeds gangbaarder, met toepassingen voor games en entertainment, alsook in de geneeskunde en bij het leger.

Het verlangen om een virtual reality te creëren en te ervaren gaat veel verder terug dan de Keanu Reeves-franchise. Het concept is op zijn minst zo oud als fotografie, ondanks dat de term "virtual reality" veel later is bedacht. Kort na de uitvinding van de camera werden stereoscopen gebruikt om met behulp van slechts twee stilstaande beelden de illusie van drie dimensies te wekken. Een andere mijlpaal in de geschiedenis van VR-ervaringen was de Sensorama, een uitvinding van Morton Heilig in 1962, waarbij de kijker werd omgeven door projecties en er op de juiste momenten kunstmatige windstromen en geuren werden gegenereerd om de ervaring meer authenticiteit te geven (de oorspronkelijke ervaring bestond uit een motorrit door Brooklyn in New York). 

Tegenwoordig worden VR-ervaringen steeds geavanceerder. Technici en programmeurs creëren levensechte ervaringen die reageren op elke fysieke beweging van de deelnemers terwijl ze door een denkbeeldige wereld reizen zonder hun kamer te verlaten. VR is geen nieuwe technologie meer, maar een innovatieve tool met uiteenlopende professionele gebruikstoepassingen. 

Bij virtual reality (of virtuele werkelijkheid) treed je een door de computer gegenereerde simulatie binnen, waarbij de apparatuur een essentiële rol speelt. Een VR-headset levert de visuele en hoorbare informatie aan over de wereld die de deelnemer verkent, terwijl een groot aantal sensoren en technologieën de bewegingen van de deelnemer vertalen naar de virtuele wereld.

Het beeldmateriaal in een virtuele werkelijkheid kan zijn opgebouwd uit foto's, filmbeelden of echt bestaande plaatsen, of kan volledig door de computer zijn gegenereerd (CGI-VR). Met VR kunnen mensen vrijwel elke denkbare wereld verkennen, van de straten van een buitenlandse stad tot het oppervlak van een verre, fictieve planeet. 

Het is belangrijk om één ding te onthouden: virtual reality is geen augmented reality (AR). Ondanks dat de namen op elkaar lijken, biedt AR deelnemers niet de mogelijkheid om een volledig digitale realiteit te verkennen; in plaats daarvan voegt het lagen met aanvullende content toe aan de echte wereld die zij voor zich zien.

Met AR-apps kun je de camera van je telefoon op het tafereel vóór je richten en wordt het bestaande tafereel aangevuld. Bij sommige AR-apps krijg je bijvoorbeeld aanvullende informatie over iets in de buurt – zoals een plant of een product – wanneer je je telefoon ervoor houdt. AR omvat ook apps waarmee bijvoorbeeld een stripfiguur wordt toegevoegd aan het tafereel waar je via je telefoon naar kijkt; dit is onder andere het geval bij de populaire AR-game Pokémon GO.

VR en AR komen samen in mixed reality (gemengde werkelijkheid). Onderzoekers Paul Milgram en Fumio Kishino hebben de term in 1994 bedacht om het continuüm tussen volledig echte en volledig virtuele omgevingen te beschrijven. Tegenwoordig worden met mixed reality omgevingen bedoeld waarin echte en virtuele personen en objecten in real-time interactie met elkaar hebben – en waarin de gebruiker zowel met echte als met virtuele elementen interactie kan hebben.

Het belangrijkste element van VR-apparatuur is de headset, ook wel "head-mounted display" (HMD) genoemd, die in feite een grote, gezichtsomsluitende bril is die de visuele en audio-informatie aanlevert over de kunstmatige wereld die de VR-deelnemer aan het verkennen is. 

Een voorbeeld van een headset is de Oculus Quest 2 van Facebook. Dit is een van de goedkopere headsets en populair onder gamers. Andere producten op de markt zijn onder andere de HP Reverb G2, de HTC VIVE Cosmos, Sony Playstation VR en Valve Index.

Bij VR denk je misschien het eerst aan games, en vooral de games die voor Sony PlayStation of door Oculus zijn gemaakt. Deze VR-games bestrijken het hele arsenaal, waarbij inspiratie wordt ontleend aan kaskrakers, lang vervlogen tijden (zoals het middeleeuwse Europa of Chicago ten tijde van de drooglegging), videospelletjes, enzovoorts.

VR wordt ook in het theater gebruikt. De coronapandemie heeft veel theatermakers ertoe gebracht om de mogelijkheden van VR te onderzoeken om ook nu theaters hun deuren gesloten moeten houden, toneelvoorstellingen te blijven produceren, en daarbij ook gebruik te maken van de mogelijkheid om het publiek in een verhaal te laten figureren of een alternatief einde te laten kiezen.

In 2020 lanceerde de Deutsche Kreditbank in samenwerking met de Contemporary Arts Alliance Berlin een onderscheiding voor virtual-reality-kunsten. Voor kunstenaars zoals Marina Abramović, Laurie Anderson en Anish Kapoor bood VR al vóór 2020 een interessante nieuwe manier om het publiek bij hun werk te betrekken. Voor Denise Markonish, curator bij MASS MoCA, het Museum voor Eigentijdse Kunst van Massachusetts, is het gebruik van VR door kunstenaars een interessante evolutie ten opzichte van de manier waarop museums het vroeger gebruikten, namelijk als didactisch middel. "We zijn het medium gaan zien als een middel op zichzelf om originele en vaak surreële omgevingen te creëren die uit de verbeelding van een kunstenaar zijn ontsproten", liet Markonish aan Robb Report weten.

Ook in ontwerpworkflows zie je het gebruik van VR opkomen om met digitale content in 3D een boeiendere ervaring te creëren. Met VR-modelleersoftware kunnen gebruikers 3D-assets modelleren met bewegingen die veel meer op handmatige modellering lijken dan voorheen in desktopapps mogelijk was. Adobe Substance 3D Modeler is één voorbeeld van een VR-modelleringsapp die bovendien de mogelijkheid biedt om op een desktop te modelleren – het is maar net wat de voorkeur van de kunstenaar geniet.

Industrieel vormgevers leggen creativiteit en vindingrijkheid aan de dag om alledaagse producten te ontwerpen waarvan ze hopen dat ze ruime toepassing zullen vinden. Daar komt echter een hoge mate van samenwerking aan te pas. Er moet veelal worden gewerkt als onderdeel van een omvangrijke team, bestaande uit strategen, technici, ontwerpers van de gebruikersinterface (UI-ontwerpers), ontwerpers van gebruikerservaringen (UX-ontwerpers), projectmanagers, brandingdeskundigen, grafisch ontwerpers en fabrikanten. Dankzij deze multidisciplinaire aanpak krijgen industrieel vormgevers een volledig inzicht in een probleem en kunnen ze een knappe oplossing bedenken die inspeelt op de specifieke behoeften van een gebruiker. Enkele van de bekendste bureaus voor industriële vormgeving zijn IDEO, Frog en Teague.

Omdat het mogelijk is om een gebouw binnen te lopen en de ruimten daarbinnen te ervaren nog voordat de schop in de grond gaat, heeft VR de architectuursector gerevolutioneerd. Terwijl architecten hun visie voor een gebouw vroeger overbrachten door middel van plattegronden, schaalmodellen en weergaven, kunnen ze met VR hun opdrachtgevers door een conceptuele ruimte leiden. VR-ervaringen bieden de gelegenheid om door een gebouw te lopen en zelfs meubelstukken te verplaatsen en de lampen aan en uit te doen. En terwijl opdrachtgevers vroeger misschien nog lang moesten reizen om een 3D-model te bekijken, kan nu iedereen met een headset en een "sleutel" voor het virtuele gebouw – dat wil zeggen, toegang tot een app en het project – de locatie virtueel ervaren.

Een van de interessantste toepassingsgebieden voor de toekomst van VR is de wereld van de geneeskunde. Deze technologie kan enorme voordelen opleveren bij bijvoorbeeld het bestuderen van de menselijke anatomie of de training van hulpverleners in crisissituaties. Situaties die lastig of duur zouden zijn om ze in het echt op te zetten, kunnen relatief eenvoudig in een virtuele omgeving worden gepresenteerd. Virtuele programma's kunnen ook artsen de mogelijkheid geven om hun inlevingsvermogen te verbeteren, door hun bijvoorbeeld de kans te geven aan den lijve te ondervinden welke moeilijkheden ouderen of patiënten met een lichamelijke beperking ervaren. Er is zelfs gebleken dat patiënten vóór een operatie rustiger worden als ze een virtual-reality-bezoekje aan een Caraïbisch strand brengen.

Net zoals virtuele operaties artsen kunnen voorbereiden op echte operaties, wordt in vluchtsimulators virtual-reality-technologie gebruikt om piloten essentiële trainingsuren te geven voordat ze een echt vliegtuig gaan besturen. Hoewel vluchtsimulators populaire VR-games zijn, zijn geavanceerdere simulators onmisbare lesmiddelen geworden. Veel onderzoeken geven aan dat alle stappen die nodig zijn om een vliegtuig van de grond te krijgen en naar zijn bestemming te vliegen, beter worden onthouden wanneer ze fysiek worden uitgevoerd dan wanneer ze alleen maar als theoretische stappen worden bestudeerd. 

Echte militaire oefeningen zullen hoogstwaarschijnlijk een essentieel onderdeel blijven om troepen klaar te stomen, hoewel het een tijdrovende en kostbare zaak is om militairen de rol van de vijand te laten spelen en namaakomgevingen te bouwen. Met virtual reality kunnen militairen rondwandelen op een onbekende locatie, meerdere gevaren tegenkomen en oefenen hoe ze ontmoetingen met zowel gewone burgers als potentieel vijandige tegenstanders zouden aanpakken.